16 czerwca 2021 r. senat uczcił 65. rocznicę Poznańskiego Czerwca”56 i 45. rocznicę wydarzeń Czerwca’76. W podjętych jednogłośnie uchwałach senatorowie upamiętnili tamte wydarzenia, mające – w ich opinii – wielkie znaczenie w najnowszej historii naszego kraju.
W posiedzeniu wzięli udział uczestnicy tamtych wydarzeń, m.in. honorowa prezes Stowarzyszenia Czerwiec’56 Aleksandra Banasiak i prezes Stowarzyszenia Radomski Czerwiec Stanisław Kowalski, a także prezydent Poznania Jacek Jaśkowiak.
W czwartek 28 czerwca 1956 roku o godz. 6.30 uruchomiono główną syrenę w Zakładach im. Józefa Stalina Poznań (ZISPO – ówczesna nazwa Zakładów Przemysłu Metalowego Hipolita Cegielskiego). Dla zgromadzonych w nich robotników – niezadowolonych ze swojej sytuacji bytowej, rozczarowanych pogarszającymi się warunkami pracy i ignorowaniem ich żądań przez władze – był to sygnał do rozpoczęcia manifestacji. W milczeniu wyszli z zakładów i skierowali pochód do centrum Poznania, w stronę siedzib władzy – Miejskiej Rady Narodowej (MRN) i Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (KW PZPR), aby w ten sposób zmusić ją do konkretnych rozmów i nakłonić do ustępstw na rzecz polepszenia warunków pracy i życia. Tak rozpoczął się bunt robotników i mieszkańców Poznania, spowodowany przede wszystkim złymi warunkami życia, będącymi wynikiem realizacji planu sześcioletniego.
Biuro Polityczne KC PZPR do pacyfikacji zbuntowanego miasta użyło ponad 10 tysięcy żołnierzy, 360 czołgów i blisko tysiąca innych pojazdów wojskowych. Walki zakończyły się nad ranem 30 czerwca. Zginęło w nich co najmniej 58 osób, około 650 zostało rannych, a 750 aresztowano.
W uchwale w sprawie uczczenia 65. rocznicy Poznańskiego Czerwca Senat wyraża wdzięczność bohaterom Poznańskiego Czerwca i składa najwyższy hołd jego ofiarom W ocenie senatorów, że choć poznański bunt krwawo stłumiono, to przyczynił się on do zakończenia okresu stalinizmu w Polsce i do odwilży październikowej 1956 r. Poznański Czerwiec odbił się też głośnym echem w świecie i był inspiracją dla antykomunistycznego powstania węgierskiego z jesieni 1956 r.
25 czerwca 1976 r. na ulice Radomia w proteście przeciw planowanym przez rząd podwyżkom cen żywności wyszło 20-25 tys. ludzi. Doszło do starć z milicją i oddziałami ZOMO. Według IPN zatrzymano 654 osoby. Tzw. sądowym trybem postępowania objęto 255 osób, a orzeczone kary pozbawienia wolności sięgały 10 lat.
W związku z udziałem w proteście pracę straciło ok. 900 radomian, przede wszystkim pracowników Zakładów Metalowych. Tragiczną konsekwencją protestów było bezprawne bicie zatrzymanych na tzw. ścieżkach zdrowia (szpalery milicjantów bijących ludzi pałkami), które stały się swoistym symbolem Czerwca’76. Zaczęły się także represje wobec uczestników protestu i ich rodzin. Wsparcia udzielali im przedstawiciele powstałego we wrześniu Komitetu Obrony Robotników.
W uchwale w sprawie upamiętnienia 45. rocznicy wydarzeń Czerwca”76 senatorowie podkreślają, że te wydarzenia to kolejny heroiczny zryw Polaków przeciwko komunistycznej władzy. Senat, przekonany o szczególnym ich znaczeniu dla dalszych dziejów Polski, w 45. rocznicę wydarzeń Czerwca ”76 oddaje hołd wszystkim demonstrantom i ofiarom represji” – czytamy w uchwale.
Senatorowie podkreślają, że protesty czerwcowe po raz kolejny dały jasny sygnał, że ówczesny system polityczny w Polsce się nie sprawdza. Powstała zinstytucjonalizowana opozycja demokratyczna w postaci Komitetu Obrony Robotników, ruchu obrony praw człowieka i obywatela i innych organizacji. Urzeczywistniły się one także w powstaniu ruchu społecznego „Solidarność”.
Do pobrania w PDF:
- Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 czerwca 2021 r. w sprawie uczczenia 65. rocznicy Powstania Poznańskiego – Czerwiec 1956
- Uchwala Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 29.10.2021 r. w sprawie upamiętnienia 45. rocznicy powstania Komitetu Obrony Robotników
Senator RP
Marek Adam Komorowski