3 maja 2021 r. z okazji 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja odbyło się uroczyste posiedzenie parlamentów Polski i Litwy. W Warszawie posłowie i senatorowie, a w Wilnie posłowie do Sejmu litewskiego spotkali się wspólnie w formule on-line na uroczystym zgromadzeniu dla uczczenia Konstytucji 3 Maja.

W okolicznościowej uchwale, której jednobrzmiący tekst przyjęły wcześniej Sejm, Senat i Sejm litewski, parlamentarzyści oddali hołd dziedzictwu nowożytnego konstytucjonalizmu.

Podczas obrad uchwałę odczytał Marszałek Senatu RP prof. Tomasz Grodzki.

W dokumencie, przyjętym dla uczczenia 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja i Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów parlamentarzyści podkreślają, że konstytucja uchwalona 3 maja 1791 roku była pierwszym spisanym aktem tego typu w Europie. Przypominają, że opierała się ona na koncepcji demokratyzacji stosunków społecznych i zasadzie podziału władzy. Była wyrazem dążenia do budowy silnego państwa. Stanowiła formę umowy społecznej opierającej się na przekonaniu, że – jak zapisano w artykule V Konstytucji – „wszelka władza społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli narodu”, a poszanowanie praw jednostki i utrwalenie etosu obywatelskiego miały gwarantować potęgę kraju. Autorzy uchwały zaznaczyli w niej, że konstytucja wprowadzała monarchię konstytucyjną, ustrój, który w większości państw europejskich rozwinął się dopiero w następnym stuleciu. Konstytucja była wyraźną manifestacją suwerenności politycznej, demonstracją tej niezależności wobec mocarstw ościennych oraz wezwaniem do odnowy Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Parlamentarzyści z Polski i Litwy zwracają uwagę na fakt, że uchwalenie Konstytucji 3 Maja stanowiło dowód odpowiedzialności politycznej elit polskich i litewskich oraz świadectwo zwycięstwa innowacyjnej myśli prawnoustrojowej. A w Zaręczeniu Wzajemnym Obojga Narodów – ustawie wykonawczej do Konstytucji uchwalonej przez Sejm Czteroletni 20 października 1791 r., nawiązano do tych wartości i potwierdzono w nim siłę wspólnoty wielonarodowej zbudowanej na fundamentach republikańskich.

Polscy i litewscy parlamentarzyści oddają w uchwale hołd dziedzictwu nowożytnego konstytucjonalizmu i wyrażają przekonanie, że idee przyświecające uchwaleniu Konstytucji 3 Maja i Zaręczenia Wzajemnego stały się podstawą politycznej tożsamości obywateli krajów – spadkobierców Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

W Warszawie w obradach uroczystego zgromadzenia Sejmu, Senatu i Seimasu w 230. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja wzięli udział członkowie Prezydium Senatu, senatorowie oraz prezydenci Polski i Litwy Andrzej Duda i Gitanas Nausėda, którzy wygłosili okolicznościowe wystąpienia. W Wilnie w obradach uczestniczyli deputowani do Sejmu Republiki Litewskiej. Parlamenty były połączone telemostem.

Konstytucja 3 Maja była drugą na świecie i pierwszą w Europie ustawą regulującą organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli. Sejm Czteroletni po burzliwej debacie przyjął tę ustawę 3 maja 1791 r. przyjął przez aklamację ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 Maja. Celem ustawy rządowej miało być ratowanie Rzeczypospolitej, której terytorium zostało uszczuplone w wyniku I rozbioru przeprowadzonego przez Prusy, Austrię i Rosję w 1772 r.

W 230. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja w Sejmie odbyło się uroczyste zgromadzenie parlamentarzystów Polski i Litwy z udziałem prezydentów obu państw – Andrzeja Dudy i Gitanasa Nausëdy. Wspólnym obradom przeprowadzanym w formule on-line w Warszawie przewodniczyli marszałkowie Sejmu Elżbieta Witek i Senatu Tomasz Grodzki, zaś w Wilnie przewodnicząca Seimasu Litwy Viktorija Čmilytë-Nielsen. W posiedzeniu uczestniczyli także członkowie Rady Ministrów na czele z premierem Mateuszem Morawieckim oraz zaproszeni goście. Marszałek Witek uczestniczyła następnie w warszawskich obchodach Święta Narodowego Trzeciego Maja.

Prezydentów Polski i Litwy w gmachu Sejmu powitali marszałkowie Sejmu Elżbieta Witek i Senatu Tomasz Grodzki. W uroczystości powitalnej uczestniczyli szefowie Kancelarii Sejmu Agnieszka Kaczmarska i Senatu Adam Niemczewski. Przed udaniem się do Sali Posiedzeń goście zapoznali się z wystawą numizmatów ze zbiorów Narodowego Banku Polskiego i Biblioteki Sejmowej.

Otwierając obrady zgromadzenia Marszałek Sejmu podkreśliła, że Konstytucja 3 maja była „ostatnią wolą i testamentem gasnącej ojczyzny, a zarazem najwybitniejszym i najbardziej dalekowzrocznym dokonaniem polskiego parlamentaryzmu”. – To nie tylko dokument z przeszłości, lecz także niegasnące źródło siły i mądrości Polaków, które sprawia, że dzisiejsze święto możemy obchodzić w poczuciu uzasadnionej dumy z naszego narodowego dziedzictwa – podkreśliła Elżbieta Witek.

Jak powiedział w swoim wystąpieniu prezydent Andrzej Duda, wspólne uroczyste zgromadzenie polskich i litewskich parlamentarzystów jest „wielkim, symbolicznym wydarzeniem”. – Razem Polacy i Litwini chlubimy się wielkimi dokonaniami Rzeczypospolitej Obojga Narodów, razem dzielimy dumę ze wspólnego, wspaniałego dzieła Konstytucji 3 Maja – podkreślił Prezydent RP. Andrzej Duda podziękował „braciom Litwinom za historyczną drogę jaką przebyliśmy idąc ramię w ramię, za sojusze w obronie naszej i waszej niepodległości, za wzajemne wspieranie się”. – Nasi przodkowie chcieli ugruntować wolność i obronić zagrożoną niepodległość, dlatego zdecydowali się na wielką reformę ustrojową – podkreślił prezydent Duda, przypominając genezę Ustawy rządowej z 1791 r. – Świętujmy jubileusz uchwalenia Konstytucji 3 maja w imię pamięci, a zarazem w imię przyszłości – apelował. – Pamięć bowiem, dumna, wierna, a także rozumiejąca, pozwala wyciągać wnioski, jest wielką siłą. Daje nam ona poczucie zakorzenienia, tożsamości oraz ugruntowaną na doświadczeniach mocną wiedzę, czego chcemy, a czego nie chcemy. Pamięć służy pomyślnej i przemyślanej przyszłości – mówił prezydent Duda.

– Chcemy pamiętać, że Konstytucja 3 maja i jej historyczna spuścizna to wspaniała, inspirująca opowieść. Przede wszystkim o energii witalnej, aktywizmie, zdolności do samonaprawy, poczuciu odpowiedzialności za dobro wspólne – podkreślił Andrzej Duda, dodając, że „jest to zarazem opowieść o sile wolności, praworządności i demokracji”. Polski prezydent przypomniał dewizę przyświecającą majowej konstytucji: „Wszelka władza społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli narodu”. – To wspaniałe przesłanie Ustawy Rządowej niosło się przez pokolenia i stało się na zawsze wielkim skarbem naszego historycznego dziedzictwa, fundamentem naszej demokracji i w gruncie rzeczy wszelkich demokracji.

Prezydent Litwy Gitanas Nausëda zaznaczył, że Konstytucja 3 maja „jednakowo należy do Litwinów, Polaków i innych narodów regionu, o tyle, o ile są gotowe wziąć na siebie odpowiedzialność za przyszłość tej bogatej tradycji”. – W tym pamiętnym dniu swoim przykładem świadczymy niezłomną wspólnotę Litwy i Polski – podkreślił prezydent Nausëda. Jak dodał, Litwa nadal kroczy ramię w ramię z Polską. – Dziś razem jesteśmy członkami Unii Europejskiej i NATO. Wspólnie troszczymy się o więzi polityczne, obronne, gospodarcze i kulturowe. Dążymy do zapewnienia bezpieczeństwa naszego regionu. Doskonale uświadamiamy, że od naszego wspólnego sukcesu zależą nadzieje sąsiednich państw życia takiego jakiego chcą, a nie takiego, które jest im narzucane z zewnątrz – oświadczył litewski prezydent.

Swoje wystąpienie prezydent Litwy zakończył w języku polskim: – Z nami zawsze była wiara, w sercach panna święta, co jasnej broni Częstochowy i w ostrej świeci bramie. Na sztandarach Pogoń i Orzeł. I radość z naszych zwycięstw. Wiemy, że sukces towarzyszy tym, którzy są niezłomni. – Pragnę życzyć, aby przyjaźń między Litwinami i Polakami trwała w oparciu o dobrą wolę, wzajemne zrozumienie i pracę nad pozytywnymi zmianami dla naszych obywateli. Idźmy razem, ramię przy ramieniu. Niech nasze ojczyzny zawsze będą wzorem dla innych narodów. Za naszą i waszą wolność – oświadczył Gitanas Nausëda.

Przewodnicząca litewskiego Sejmu Viktorija Čmilytë-Nielsen przypomniała, że Konstytucja 3 maja była pierwszą spisaną ustawą zasadniczą w Europie. – Wówczas byliśmy pierwszymi w promowaniu procesów konstytucyjnych, które później stały się szlakami głównymi dla innych – podkreśliła.

Obrady zakończyło odczytanie wspólnej uchwały Sejmu i Senatu RP oraz Sejmu Litwy w 230. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja.

Źródło: KRONIKA SEJMOWA MAJ 2021

Senator RP
Marek Adam Komorowski